.............
..
...............
Phạm Thiên Thư và Ngày Xưa Hoàng Thị
(nguồn: rfa.com)
..
“Anh trao vội vàng, chùm hoa mới nở…” đó là hình ảnh đầy sức sống của một thời
niên thiếu mà ai trong chúng ta cũng đã từng trãi qua. Thế nhưng đối với những
ai tò mò thì tác giả bài thơ nổi tiếng này có thật là đã trao chùm hoa cho cô
Ngọ để bài thơ trở thành nổi tiếng đến như thế hay không?
Vì Phạm thiên Thư, như chúng ta đều biết là một nhà sư, vậy bài Ngày Xưa Hoàng
Thị được ông sáng tác từ bao giờ?
“Bài Ngày Xưa Hoàng Thị tôi viết trước khi đi tu. Khi tôi vào
chùa rồi thì hình ảnh trên đường đi làm tôi nhớ lại kỷ niệm xưa. Nhớ lại hình
ảnh của cô Ngọ, thời học trò ấy mà. Chẳng có tình yêu đâu chỉ là học trò vui
vui thôi. Đó là lý do tại sao tôi viết bài đó.”...
.....
Phạm Thiên Thư vừa cho chúng ta
biết một chút lý lịch của bài thơ Ngày Xưa Hoàng Thị, bài thơ này đã một thời
gây sóng gió trong khuôn viên các trường Trung cũng như đại học tại Việt Nam
vào đầu những năm bảy mươi. Nhạc sĩ Phạm Duy đã tinh tế khi chọn bài thơ này để
phổ nhạc và sau đó hàng loạt bài khác của Phạm Thiên Thư liên tục chiếm lĩnh
đài phát thanh Sài Gòn trong nhiều năm trời.
.
Mang Thiền vào Thơ
....
Phạm Thiên Thư có những bài thơ
tình tuyệt vời mặc dù bản thân ông là một nhà tu. Điều gì đã dẫn ông tới bên bờ
luyến ái khi từ tâm thức ông là đồ đệ chân chính của thiền môn?
.
Thật ra không phải lúc nào nhà thơ cũng theo đuổi tình yêu. Bên cạnh những lời
thơ mang bóng sắc của cái ngã, Phạm Thiên Thư đã mang Thiền vào thơ của ông kể
từ bài Động Hoa Vàng. Tác phẩm đã mở một hướng nhìn mới vào thế giới của tu trì
và từ bên trong người theo gót thiền có cơ hội dàn trải những tình cảm trước
thiên nhiên, cuộc sống trong đó không loại trừ tình yêu đôi lứa. Tình yêu trai
gái trong thơ ông cũng nhuộm phần nào hơi hướm của tăng sòng và từ đó thơ ông
trở nên tĩnh tại và sâu lắng hẳn.
.....
“Sau khi vào chùa, thời gian đó
cái tư tưởng của nhóm thầy Nhất Hạnh đưa ra gọi là tu sĩ mới ảnh hưởng. Tôi có
ý làm sao mà tu theo hướng tinh thần mới, con người mới trong đó có cả thơ phú
dưới hình thức Thiền. Đó là lý do tại sao tôi sáng tác thơ tình cảm có nhuốm
chất Thiền. Thứ nhất tôi cũng là một người trong học hội Hồ Quý Ly từ năm 19
tuổi cho tới năm 23 tuổi thì tôi vào chùa. Tôi muốn làm sao sử dụng sức mạnh
dân tộc vì theo gương Hồ Quý Ly, ông là một vị nghiên cứu chữ Nôm cho nên tôi
đưa tinh thần dân tộc là làm sao tạo nét độc sáng cho thanh niên để vươn lên
sức mạnh dân tộc qua bài thơ này, mỗi đoạn 4 câu chứa những nét của dân tộc.”
....
Động Hoa Vàng.
...
Bốn trăm câu lục bát của bài Động Hoa Vàng mà Phạm Thiên Thư vừa nhắc tới như
một bức tranh xuân trong đó ẩn chứa nhiều triết lý thú vị của cảm quan cuộc
sống. Sự bừng nở thi tứ yêu đương trong suốt bài thơ làm hơi thơ trở thành
sương sớm quyện trong chút nắng hừng ấm đầu xuân. Động Hoa Vàng có thể là nơi
non cao, núi vắng nhưng cũng có thể là một xóm nhỏ nào đó giữa buổi chiều xuân
im ắng hanh hao. Kẻ theo Thiền đạo có thể tin rằng mình vừa tìm được một lối
nhỏ mong manh giữa cuộc trần dẫn đến sự thoát thai ý thức. Trong khi đó, người
trần tục cũng không thể phớt lờ được từng ẩn dụ ý nhị lấp lánh phía sau mỗi câu
thơ trong như suối ngàn và xanh như rừng thẳm.
Con chim mùa nọ chưa chồng
Cũng bay rời rã trong dòng
xuân thu
Từ em giặt áo đông tơ
Nay nghe lòng suối hững hờ
còn ngâm
Thuyền ai buông lái đêm rằm
Sông thu ngân thoảng chuông
trăng rì rào
Cửa sương nhẹ mở âm vào
Lay nghiêng bầu nậm rượu đào
trầm ca
Lên non cuốc sỏi trồng hoa
Xuôi thuyền lá trúc la đà
câu sương
Vớt con cá nhỏ lòng đòng
Mải vui lại thả xuống dòng
suối tơ
Em nghiêng nón hạ cầu mưa
Sông ngâm mây trắng nước
chưa buồn về
Hoa sầu cỏ cũng sầu chia
Lơ thơ xanh tụ đầm đìa vàng
pha
Thôi thì thôi để mặc mây
trôi
Ôm trăng đánh giấc bên đồi
dạ lan
Thôi thì em chỉ là phù vân
Thôi thì thôi nhé có ngần ấy
thôi...
Con khuyên nó hót trên bờ
Em thay áo tím thờ ơ giang
đầu
Tưởng xưa có kẻ trên lầu
Ngày xuân gieo nhẹ trái cầu
gấm hoa
Tóc dài cuối nội mây xa
Vàng con bướm nhụy lẫn tà
huy bay
Dùng dằng tay lại cầm tay
Trao nhau khăn lụa nhớ ngày
sầu đưa..
Ừ thì mình ngại mưa mau
Cũng đưa anh đến bên cầu
nước xuôi
Sông này chảy một dòng thôi
Mây đầu sông thẫm tóc người
cuối sông
Ðôi uyên ương trắng bay rồi
Tiếng nghe tha thiết bên
trời chớm đông
Nửa đêm đắp mảnh chăn hồng
Lại nghe hoa lạnh ngoài đồng
thiết tha
Con chim chết dưới cội hoa
Tiếng kêu rụng giữa giang hà
xanh xao
Mai anh chết dưới cội đào
Khóc anh xin nhỏ lệ vào
thiên thu
.............................
..
Tiếng chim trong cõi vô cùng
Nở ra bát ngát trên rừng quế
hương
Tiếng em hát giữa giáo đường
Chúa về trong những thánh
chương bàng hoàng
.
Em Lễ Chùa Này
....
Phạm Thiên Thư cũng được biết
tới qua một bài thơ khác mang tên “Em Lễ Chùa Này”. Bài thơ có dáng dấp của
truyện kể dân gian. Thật ra theo nhà thơ thì câu chuyện này hoàn toàn có thật,
ông kể:
“Bài thơ này sáng tác theo lời một ông thầy khi ấy đã quá 50 tuổi
rồi, ông ấy nhớ lại tình cảm hồi xưa khi ông còn là chú tiểu thì ông ấy gặp một
cô bé đi chùa, ông tiểu cứ đánh chuông cho cô ấy nghe và cuối năm thì cô ấy
chết đi. Cảm động từ câu chuyện này tôi làm bài thơ “Em lễ chùa này.”
...
Đầu Mùa Xuân cùng em đi lễ
Lễ chùa này - vườn nắng tung
bay
Và ngàn lau - vàng màu khép
nép
Bãi sông bay - một con bướm
đẹp
Tàn Mùa Đông vào chùa bỡ ngỡ
Tiễn đưa em trong áo quan
này
Từng cội hoa - Trầm lặng
thương nhớ
Tóc em xưa - tơ óng như mây
Mộ của em - mộ vừa mới lấp
Có con chim - nào hót trên
cây
Lời của chim - chìm vào
tiếng suối
Suối xanh lơ - buồn khóc ai
hoài
Rồi từ đây - vườn chùa thanh
vắng
Đến thăm em - ngày tháng qua
mau
Một nụ mai - vừa nở trong
nắng
Hỡi em ơi - mây đã qua cầu.
..
Đoạn Trường Vô Thanh
.....
Phạm Thiên Thư cũng được biết
đến nhiều qua tác phẩm “Đoạn Trường Vô Thanh” Tác phẩm này bị nhiều người cho
là chạy đua với Nguyễn Du khi dùng cùng một thể thơ lục bát và tên gọi của tác
phẩm. Sự thật ra sao chúng ta hãy nghe nhà thơ trần tình.
“Trong thời gian đó bên Trung
Quốc có cuốn sách tựa là “Nguyễn Du Là Gì”. Cuốn sách nói rằng Nguyễn Du chỉ
dịch của Trung Quốc, về văn chương không có gì độc sáng cả chỉ lấy từ Trung
Quốc mà thôi. Tôi viết “Đoạn Trường Vô Thanh” nhằm nói về những nét độc đáo của
dân tộc.."
..
Ngày Xưa Hoàng Thị.
...
Trở lại với “Ngày Xưa Hoàng
Thị”, tác phẩm đem người đọc tới với thơ Phạm Thiên Thư như chính tác giả thừa
nhận. Âm hưởng vừa ngây thơ như thư sinh lại vừa thâm trầm như người tu thiền
khiến bài thơ có nét độc đáo khác biệt vừa lãng mạn vừa uyên nhu, rất riêng tư
nhưng không thiếu phần lôi cuốn. Hình ảnh người con trai âm thầm theo sau cô
Ngọ mang nét đẹp của vụng dại, hồn nhiên khá tương phản với cái trầm tư của
những từ kinh điển như “Áo Tà Nguyệt Bạch” hay “Ðời Như Biển Động” hoặc “Xóa
Dấu Ngày Qua”. Bài thơ có những chi tiết rất đắt khi gợi lên hình ảnh chú chim
non đang dấu mỏ dưới cội hoa vàng. Chú chim lén nhìn một cách thích thú gót
chân chàng trai lẽo đẽo theo cô Ngọ trong một chiều tan trường với áo trắng đầy
sân.
.
Em tan trường về
Ðường mưa nho nhỏ
Chim non dấu mỏ
Dưới cội hoa vàng.
Bước em thênh thang
Áo tà nguyệt bạch
Ôm nghiêng cặp sách
Vai nhỏ tóc dài
Anh đi theo hoài
Gót giày thầm lặng
Ðường chiều uá nắng
Mưa nhẹ bâng khuâng
Ôi mối tình đầu
Như đi trên cát
Bước nhẹ mà sâu
Mà cũng nhòa mau.
Tưởng đã phai màu
Đường chiều hoa cỏ.
Mười năm rồi Ngọ
Tình cờ qua đây
Cây xưa vẫn gầy
Phơi nghiêng dáng đỏ.
Áo em ngày nọ
Phai nhạt mấy màu.
Chân theo tìm nhau
Còn là vang vọng
Ðời như biển động
Xóa dấu ngày qua.
Tay ngắt chùm hoa
Mà thương mà nhớ.
..
Bài thơ tuy nhắc lại một cách
dịu dàng kỷ niệm thời xưa nhưng đã động lòng biết bao thế hệ sau đó. Những
chàng trai thời a vòng hôm nay đâu thua gì thế hệ Phạm Thiên Thư bởi họ cũng đã
và đang bâng khuâng chờ tiếng chuông tan trường để được xao xuyến theo sau gót
chân những cô Ngọ thời nay. Mặc dù cô Ngọ của thế kỷ 21 không còn e ấp như xưa
nhưng nét duyên muôn thuở của thời áo trắng dễ gì phai nhạt?
..
Phạm Thiên Thư tuy xuất hiện
không lâu trên vòm trời văn học Việt Nam nhưng thơ của ông có những nét rất
riêng và sự khác biệt chọn lọc đó đã được trả công từ người đọc lẫn người nghe
thơ ông. “Ngày Xưa Hoàng Thị” tuy chỉ là một bài thơ phổ nhạc nhưng có sức thu
hút lòng người một cách mạnh mẽ. Bốn mươi năm sau khi nghe lại bài thơ này
người ta vẫn không khỏi ngạc nhiên tự hỏi sao lại có một bài thơ hay như thế?
...
29-11-2009
(nguồn: rfa.com).............
Ngày Xưa Hoàng Thị
Thơ
Phạm Thiên Thư
Nhạc
Phạm Duy
......
