HOÀNG
TỬ BÉ
.
.
Le Petit
Prince
Với
những hình minh họa của chính tác giả
Tác giả: Saint-Exupéry
Bùi
Giáng dịch
..
(N T sưu
tầm và trình bày)
-----------0----------
..
(PHẦN 4)
...
XIV.
Tinh cầu thứ năm thật là rất lạ.
Đó là tinh cầu bé bỏng nhất trong mọi tinh cầu. Chỉ vừa đủ chỗ cho một ngọn đèn
lồng và cho một kẻ coi sóc thắp đèn.
...
..
Hoàng tử bé không cách gì tự minh
giải cho mình rõ sự vụ: trên một tinh cầu không nhà cửa, không dân cư, lưu lạc
vật vờ giữa càn khôn man mác, thì một ngọn đèn lồng ở ngã ba đường không có ngã
ba còn có thể phụng sự cho ai hoặc cho cái gì mới được? Tuy nhiên chàng
tự nhủ:
"Có lẽ rằng cái anh chàng này thuộc nòi phi lý máu xương. Tuy nhiên anh ta cũng không đến nỗi phi lý quá như ông vua, gã khoe khoang, ông làm áp phe và ông nhậu. Ít ra nữa thì công việc anh ta làm cũng còn có một chút ý nghĩa chi đó. Khi anh ta thắp ngọn đèn lồng thì cũng có thể gọi là làm một việc giống như làm nảy sinh thêm ra một cái ngôi sao nữa, hoặc một đóa hoa rạng rỡ nữa. Lúc anh ta tắt ngọn đèn thì cũng như là ru đóa hoa hoặc ngôi sao vào trong giấc ngủ. Đó là một công việc xinh xắn lắm vậy. Mà đã xinh, thì hẳn nhiên là hữu ích thật sự rồi vậy."
Khi hoàng tử cập bờ tinh cầu,
chàng kính cẩn chào người thắp đèn:
"Xin chào ông ngày mới. Vì
sao ông vừa tắt ngọn đèn lồng đi như rứa?"
"Đó là hiệu lệnh",
người thắp đèn đáp. "Chào chú ngày lành".
"Hiệu lệnh là gì?"
"Ấy là tắt ngọn đèn vậy.
Chào chú đêm lành".
Và anh ta thắp ngọn đèn lên.
"Nhưng tại sao ông lại vừa
thắp ngọn đèn trở lại?"
"Đó là hiệu lệnh",
người thắp đèn đáp.
"Tôi không hiểu", hoàng
tử bé nói.
"Chẳng có gì để hiểu
cả", người thắp đèn nói. "Hiệu lệnh là hiệu lệnh. Chào chú ngày
lành".
Và chàng ta tắt ngọn đèn lồng.
Rồi chàng ta cầm lấy tấm mu xoa
ca rô đỏ mà thấm mồ hôi trên trán.
"Tôi làm một nghề kinh khủng
đó chú thấy không. Xưa kia thì công việc cũng là hữu lý. Tôi tắt đèn buổi sáng,
và thắp đèn lúc chiều hôm. Ngoài ra thì giờ còn lại của ban ngày thì tôi nghỉ
ngơi, thì giờ còn lại ban đêm thì tôi yên ngủ..."
"Và từ đó về sau, hiệu lệnh
đã thay đổi?"
"Hiệu lệnh không thay
đổi", người thắp đèn bảo. "Đó là bi kịch! Tinh cầu mỗi năm mỗi quay
nhanh chóng hơn, còn hiệu lệnh thì không thay đổi!"
"Thế rồi?", hoàng tử bé
nói.
"Thế rồi tới ngày nay tinh
cầu cứ mỗi phút là quay xong một vòng, thì tôi không còn một giây nghỉ ngơi.
Mỗi phút tôi phải thắp lên và tắt xuống mỗi bận!"
"Kỳ lạ thật. Mỗi ngày xứ anh
chỉ có một phút!"
"Chẳng có chi kỳ lạ
hết", người thắp đèn bảo. "Từ lúc ta nói chuyện với nhau tới bây giờ,
là một tháng tròn rồi đó."
"Một tháng?"
"Vâng. Ba mươi phút. Ba mươi
ngày! Chào chú đêm lành".
Và anh ta thắp ngọn đèn trở lại.
Hoàng tử bé nhìn chàng và thấy
yêu mến cái anh chàng thắp đèn này sao mà trung thành với hiệu lệnh đến thế...
Hoàng tử nhớ lại những cơn mặt trời lặn, những trận tịch dương ngậm ngùi mà
thuở xưa chàng đã xoay quanh ghế ngồi để tìm ngó. Chàng muốn giúp đỡ ông bạn
thiết này:
"Bác biết đó nhé... tôi biết
một phương cách giúp bác nghỉ ngơi lúc nào bác muốn..."
"Luôn luôn tôi muốn, người
thắp đèn bảo. Bởi vì người ta có thể vừa trung thành vừa lười biếng."
Hoàng tử bé tiếp:
"Tinh cầu của bác nhỏ bé quá
đến nỗi chỉ bước chơi ba bước là đi xong một vòng. Bác chỉ cần bước chậm chậm
một chút là luôn luôn đứng dưới bóng mặt trời. Lúc nào bác muốn nghỉ ngơi thì
bác bước bước đi... và tùy ý bác muốn bao nhiêu thì ban ngày sẽ kéo dài ra bấy
nhiêu."
"Cái đó chẳng giúp gì cho ta
lắm đâu, người thắp đèn nói. Điều ta muốn trong đời, là ngủ."
"Rủi thật", hoàng tử bé
nói.
"Rủi thật", người thắp
đèn nói. "Chào chú ngày lành".
Và chàng tắt ngọn đèn lồng.
"Anh chàng này", hoàng
tử bé tự nhủ khi tiếp tục cuộc hành trình, "anh chàng này sẽ bị mọi kẻ
khác xem khinh, từ ông vua đến gã khoe khoang, ông nhậu, ông áp phe. Tuy nhiên,
chính chàng mới là kẻ duy nhất mà ta thấy không lố bịch đó. Ấy có lẽ vì chàng
bận tâm lo tới những gì khác hơn là chính bản thân mình."
Hoàng tử thở dài luyến tiếc và tự
nhủ thêm:
"Chàng nọ là kẻ duy nhất mà
ta có thể kết làm bạn thiết. Nhưng tinh cầu của y quả thật là quá bé. Không đủ
chỗ cho hai người..."
Điều mà hoàng tử bé không dám tự
thú nhận với mình, ấy là: chàng luyến tiếc tinh cầu lai láng hạnh phúc kia
nhiều nhất là bởi lẽ: tại đó trong khoảng hai mươi bốn tiếng đồng hồ, chàng có
thể hưởng được đến một ngàn bốn trăm bốn mươi cơn mặt trời lặn!
..
XV.
Tinh cầu thứ sáu là một tinh cầu
rộng hơn gấp mười lần. Có một ông già cư trú, ông ta viết những cuốn sách thật
bự....
...
...
"Kìa một nhà thám
hiểm!", ông ta thốt lớn khi thoáng thấy hoàng tử bé.
Hoàng tử bé ngồi trên chiếc bàn,
và thở có chiều hổn hển chút ít. Chàng đã du lịch nhiều biết mấy dặm đường!
"Chú từ đâu tới?" cái
ông cụ già hỏi.
"Cuốn sách bự nọ là sách gì
thế?". Hoàng tử bé hỏi. "Ngài làm chi tại đây?"
"Ta là nhà địa lý", ông
già nói.
"Nhà địa lý là gì?"
"Là một nhà bác học biết rõ
biển khơi ở đâu, sông ngòi ở đâu, sa mạc ở đâu."
"Cái đó nghe ra có mòi thích
thú đấy, hoàng tử bé nói. Ừ! đó mới là nghề nghiệp đích thực đó."
Và chàng đưa mắt ngó bốn xung
quanh một cái, nhìn khắp quả tinh cầu của nhà địa lý. Chàng chưa bao giờ nhìn
thấy một tinh cầu uy nghiêm thế này.
"Thật là đẹp đó, cái tinh
cầu của ông. Đây có đại dương không?"
"Ta không thể biết được điều
đó, nhà địa lý nói."
"A!" (hoàng tử bé thất
vọng). "Còn núi rừng?"
"Ta không thể biết điều
đó", nhà địa lý nói.
"Còn những phố thị, còn
những sông ngòi và sa mạc?"
"Ta cũng không thể biết được
nốt", nhà địa lý nói.
"Nhưng ông là nhà địa lý kia
mà!"
"Cái đó đúng", nhà địa
lý nói, "nhưng ta đâu phải là nhà thám hiểm. Nhà địa lý đâu có phải là kẻ
kê khai toán định những phố thị, những sông ngòi, những núi rừng, những đại
dương và những sa mạc. Nhà địa lý quan trọng lắm, đâu có phải rỡn đâu mà lang
thang phôi pha tháng ngày đìu hiu đi dạo! Nhà địa lý không rời bàn giấy của
mình. Ngồi tại phòng giấy mà tiếp kiến các nhà thám hiểm. Nhà địa lý chất vấn
họ, và ghi vào sổ những kỷ niệm của họ. Và nếu những kỷ niệm của một kẻ trong
bọn họ xem ra có vẻ đáng lưu tâm, thì nhà địa lý liền cho người đi mở cuộc điều
tra về đạo đức của nhà thám hiểm."
"Để làm chi vậy?"
"Bởi vì một nhà thám hiểm
nếu rủi mà y nói dối một cái, thì có phải là tạo ra bao nhiêu nhào đổ đảo điên
trong sách vở của nhà địa lý hay không? Và sự tình ngổn ngang cũng vậy, nếu nhà
thám hiểm là một tay ghiền rượu."
"Tại sao vậy?", hoàng
tử bé hỏi.
"Tại vì những bọn say rượu
nhìn một ra hai. Do đó xui nhà địa lý lầm lạc theo, nhà địa lý ắt sẽ ghi hai
ngọn núi tại một nơi chỉ có một ngọn núi mà thôi."
"Tôi biết một kẻ",
hoàng tử bé nói, "nếu y làm nghề làm hiểm thì hỏng bét".
"Có thể lắm. Thế nên, khi mà
đạo đức của nhà thám hiểm xem ra có bề tốt đẹp, thì người ta làm một cuộc điều
tra về sự khám phá của y".
"Người ta sẽ đi xem
xét?"
"Không. Như vậy phức tạp
lắm. Người ta chỉ yêu cầu nhà thám hiểm đưa ra những bằng chứng. Nếu sự vụ vấn
đề là sự khám phá một trái núi to, thì người ta đòi hỏi y mang về những hòn đá
bự."
Nhà địa lý đột nhiên có giọng
kích động.
"Nhưng còn chú bé, chú từ xa
tới! Chú là một nhà thám hiểm! Chú hãy mô tả cho ta nghe tinh cầu của chú ra
sao!"
Và nhà địa lý, mở rộng cuốn sổ
ra, cầm con dao gọt nhọn đầu cây bút chì. Ban đầu người ta ghi bằng bút chì
những chuyện kể của những nhà thám hiểm. Người ta chờ đợi nhà thám hiểm đưa ra
đủ bằng chứng rồi mới ghi lại bằng mực đen trên giấy trắng.
"Thế nào?" nhà địa lý
chất vấn. "Thế nào? Ta khởi sự chứ?"
"Ồ! nơi xứ sở tôi",
hoàng tử bé nói, "chẳng có gì ra trò, chẳng có gì đáng lưu ý lắm đâu, thật
bé bỏng lắm. Tôi có ba ngọn hỏa sơn. Hai ngọn đương phun lửa, và một đã tắt.
Nhưng ai biết đâu bao giờ."
"Ai biết đâu bao giờ",
nhà địa lý nói.
"Tôi cũng có một đóa
hoa."
"Chúng ta không ghi chép
hoa", nhà địa lý nói.
"Nói nghe lạ chưa! Sao vậy?
Hoa là cái xinh nhất!"
"Nhưng vì hoa vốn là phù
du".
"Sao gọi là phù du? Phù du
nghĩa là gì?"
"Địa lý lục", nhà địa
lý nói, "là những cuốn sách quý nhất trong mọi thứ sách. Chúng chẳng thể
trở thành trần hủ, lỗi thời, quá mối bao giờ. Ít khi có cái sự vụ một ngọn núi
dời chỗ, di lịch địa điểm. Rất ít khi một đại dương cạn ráo hết nước. Chúng ta
viết, chúng ta ghi chép những sự vật thiên thu, những sự vụ vạn đại, những sự
kiện vĩnh viễn muôn năm, trường tồn tuế nguyệt."
"Nhưng những ngọn hỏa sơn đã
tắt, bất ngờ có thể tỉnh giấc trở cơn, phun lửa trở lại, hoàng tử bé ngắt lời.
Sao gọi là “phù du"?"
"Dù hỏa sơn tắt, dù hỏa sơn
phun lửa, thì cũng vậy thôi đối với thiên hạ, nhà địa lý học nói, cái đáng kể
đối với chúng ta là trái núi. Trái núi thì không đổi dời."
"Nhưng sao gọi là “phù
du"?" hoàng tử bé lặp lại lần nữa, hoàng tử bé vốn là kẻ suốt đời không
bao giờ đã chịu rút lui một câu hỏi, mỗi một khi đã nêu nó ra rồi.
"Phù du có nghĩa là “bị đứng
trước hiểm họa sắp điêu tàn tiêu diệt?"
"Cố kỳ nhiên."
"Đóa hoa của ta là phù
du", hoàng tử bé tự nhủ, "và nó chỉ có bốn chiếc gai nhọn để tự bảo
vệ tấm thân trước cõi đời! Thế mà ta đã nỡ bỏ nó lại một mình nơi quê ta!"
Đó là niềm luyến tiếc ăn năn trở
cơn lần thứ nhất trong tấm lòng hoàng tử bé, nhưng chàng thu lại can đảm:
"Ngài khuyên tôi nên đi
viếng gì bây giờ?", chàng hỏi.
"Hành tinh Địa cầu, nhà địa
lý đáp. Địa cầu có một tiếng tăm tốt lắm đó... Nghe nói đó là nơi thường xảy ra
những sự vụ ly kỳ và thơ mộng phiêu bồng nhất vũ trụ."
Và hoàng tử bé quay gót ra đi, mơ
màng nghĩ tới đóa hoa cũ của mình.
..
XVI.
Tinh cầu thứ bảy vậy là trái đất.
Trái đất không phải là một tinh
cầu lai rai như những lai rai tinh cầu! Người ta đếm ra có tới một trăm mười
một ông vua tại trái đất (cố nhiên không quên những ông vua da đen) bảy ngàn
nhà địa lý, chín trăm ngàn nhà áp phe, bảy triệu rưỡi gã say ca múa cô đơn dưới
nguyệt, ba trăm mười một triệu gã khoe khoang lố bịch, nghĩa là khoảng hai
nghìn triệu con người lớn.
Để cho các bạn có một ý niệm về
kích thước Trái Đất, tôi sẽ nói rằng trước cuộc phát minh điện khí, người ta đã
phải duy trì cấp dưỡng tại Trái Đất, trên toàn thể sáu châu, quả thật là cả một
binh đoàn đích thực gồm bốn trăm sáu mươi hai ngàn năm trăm mười một người thắp
ngọn đèn lồng bên các vệ đường phiêu bồng bốn biển.
Lùi khá xa mà ngó thì quả đó là
một cảnh tượng huy hoàng. Những vận động của binh đoàn khổng lồ đó được điều
chỉnh như những vận động của một vũ khúc ca kịch. Thoạt tiên là phiên những
người thắp đèn lồng của Nouvelle Zélande và của Australie. Rồi sau khi đã thắp
xong những ngọn đèn, thì bọn người này đi ngủ. Bấy giờ là tới lượt những người thắp
đèn lồng của Trung Hoa và Sibérie bước vào cuộc vũ lộng. Rồi bọn này cũng biến
lẩn đi trong những hậu phòng sân khấu. Lúc bây giờ là tới phiên những người
thắp đèn lồng của nước Nga và Ấn Độ. Rồi tới phiên Nam Mỹ. Rồi Bắc Mỹ. Và không
bao giờ bọn chúng nhầm lẫn lộn xộn trong thứ tự ra sân khấu trình diễn. Thật là
vĩ đại nguy nga.
Duy chỉ có người thắp ngọn đèn
lồng duy nhất tại Bắc cực, và bạn đồng nghiệp thắp ngọn duy nhất tại Nam cực,
là sống cuộc đời nhàn rỗi uể oải thong dong: mỗi năm chỉ làm việc hai lần.
..
XVII.
Khi người ta muốn mở cuộc tài
khí, chơi cuộc tài tình, thì có lúc người ta phải gian dối chút ít. Quả thật là
tôi không thật thà gì lắm, khi nói với bạn về những người thắp sáng đèn lồng.
Tôi có thể gây một ý niệm sai lầm về địa cầu chúng ta cho những ai không biết
nó. Con người choán rất ít chỗ trên mặt đất. Nếu cái số hai nghìn triệu dân cư
trên địa cầu đứng sít lại bên nhau, như trong buổi mít tinh, thì họ có thể yên
ổn đứng trong một khoảng vuông hai mươi cây số mỗi chiều. Ta có thể dồn toàn
khối nhân loại về trên một hòn đảo nhỏ nhoi heo hút nào đó trong Thái Bình
Dương.
...
..
.
Những người lớn, cố nhiên, sẽ
không tin lời anh. Họ tưởng mình choán nhiều chỗ lắm. Họ tưởng mình quan trọng
như những cây cẩm quỳ. Anh hãy khuyên họ thử làm một phép tính. Họ chuộng con
số lắm: điều anh đề nghị sẽ làm họ hài lòng. Nhưng bạn đừng để mất thì giờ với
cái hình phạt nọ. Vô ích. Bạn tin cậy nơi tôi.
Hoàng tử bé, một khi ghé địa cầu,
đã ngạc nhiên vô cùng vì chẳng thấy bóng một ai cả. Chàng đã e sợ mình nhầm lẫn
hành tinh, thì chợt thấy một cái vòng khoanh màu nguyệt bạch, rục rịch trong
cát.
"Chào chú đêm lành",
con rắn nói.
"Tôi đã rơi vào hành tinh
nào đây vậy?", hoàng tử bé hỏi.
"Vào trái đất, tại Phi
Châu", con rắn đáp.
"A!... thế thì té ra trên
trái đất chả có một ai cả?"
"Đây là sa mạc. Trong sa mạc
không có người. Trái đất lớn lắm", con rắn nói.
Hoàng tử bé ngồi xuống một hòn đá
và ngước mắt nhìn lên trời:
"Tôi tự hỏi, chàng nói, phải
chăng các ngôi sao được soi tỏ là cốt để cho mỗi người có thể mai sau tìm thấy
trở lại ngôi sao của mình. Hãy nhìn tinh cầu của tôi. Nó nằm ngay trên đầu tôi
đó... Nhưng xa biệt xiết bao!"
"Nó đẹp thật", con rắn
nói. "Chú tới đây làm gì?"
"Tôi gặp chuyện bối rối khó
xử với một đóa hoa", hoàng tử bé nói.
"A!" con rắn thốt.
Và cả hai cùng im lặng.
"Người ta ở đâu?",
hoàng tử bé rốt cuộc lên tiếng trở lại. "Trong sa mạc kể cũng cô đơn
thật..."
"Tìm tới nơi chốn của con
người", ta cũng vẫn cô đơn, "con rắn nói."
Hoàng tử bé nhìn con rắn thật lâu
rồi nói:
"Ngươi thật là một con vật
kỳ cục, ngươi mỏng manh như một cái ngón tay..."
"Nhưng ta còn có quyền uy
hơn ngón tay một ông vua", con rắn nói.
Hoàng tử bé mỉm cười một cái:
"Ngươi không quyền uy gì lắm
đâu... ngươi cũng chẳng có chân... đi du lịch lai rai, ngươi cũng chẳng thể nào
du lịch được..."
"Ta có thể mang chú đi thật
xa, còn hơn cả một chiếc tàu thủy", con rắn nói.
Nó cuộn tròn thân quanh xương mắt
cá hoàng tử bé, như một chiếc xuyến vàng:
"Kẻ nào bị ta chạm nhẹ một
cái, kẻ đó bị ta giao trả lại cho thớ đất mà nó đã từ trong đó rúc ra, con rắn
nói thêm như thế. Nhưng chú thì trong sạch, và chú từ một ngôi sao mà xuống
đây...
Hoàng tử bé không trả lời gì.
"Ta thấy ái ngại cho chú
quá, chú yếu đuối xiết bao trên cái Trái Đất cứng như hoa cương thạch này. Một
ngày nào nếu chú quá luyến tiếc tinh cầu của chú, thì ta có thể giúp chú. Ta có
thể..."
"Ồ! Ta rất hiểu", hoàng
tử bé thốt, "nhưng tại sao ngươi cứ luôn luôn ăn nói bằng ẩn ngữ bí hiểm
mãi như thế?"
"Mọi ẩn ngữ, ta giải đáp
được hết", con rắn nói.
Và cả hai im lặng.
.
XVIII.
Hoàng tử bé băng qua sa mạc và
chỉ gặp một đóa hoa. Một đóa hoa ba cánh, một đóa hoa ba cánh, một đóa hoa nhỏ
nhít tí tẻo.
...
...
"Chào
hoa ngày lành", hoàng tử bé nói.
"Chào chú ngày lành",
đóa hoa nói.
"Người ta ở đâu?",
hoàng tử bé lễ phép hỏi.
Đóa hoa, vốn từng có thấy một
đoàn lữ khách đi qua:
"Ngươi ta? Hình như có chừng
độ sáu, bảy chi đó. Cách đâu bao năm rồi, ta có thấy thoáng họ đi qua một lần.
Nhưng làm sao mà tìm ra họ được. Gió đưa đẩy họ đi. Họ không có rễ, điều đó gây
nên khó khăn bối rối cho họ rất nhiều."
"Vĩnh biệt", hoàng tử
bé thốt. "
Vĩnh biệt", đóa hoa nói.
...
(HẾT PHẦN 4)
..